Nowa książka przedstawia dowody na znaczący wpływ kultury celtyckiej w historii Islandii.
Według legend, królowa Aud, będąca wodzem celtyckich wojowników, była jednym z pierwszych osadników na Islandii. Jej historia jest kluczowa dla coraz liczniejszych głosów mówiących o tym, że szkoccy i irlandzcy Celtowie odegrali znacznie większą rolę w historii Islandii, niż sądzono. Książka Thorvaldura Fridrikssona, islandzkiego archeologa i dziennikarza, dowodzi, że mówiący po gaelicku celtyccy osadnicy z Irlandii i zachodniej Szkocji wywarli głęboki wpływ na islandzki język, krajobraz i wczesną literaturę. Aud była królową w wikińskim Dublinie w IX wieku, zanim zabrała swoją rodzinę oraz szkockich i irlandzkich członków załogi, w podróż na Islandię. Fridriksson uważa, że dzięki osadnikom takim jak Aud, język i kultura celtycka były integralną częścią wczesnej historii Islandii. Archeolog sporządził listę popularnych islandzkich słów i wraz z innymi naukowcami zidentyfikował islandzkie nazwy miejscowości i lokalizacji, które jego zdaniem mają gaelickie korzenie. Autor argumentuje, że islandzka poezja skaldów, tradycje poetyckie Edda i sagi, na których opiera się historia Islandii, były pod silnym wpływem kultury celtyckiej i imigrantów. “Zacząłem szukać tych słów i znalazłem je w gaelickich słownikach, więc zacząłem patrzeć na nazwy miejsc, a bardzo wiele islandzkich nazw miejsc, gór, przestrzeni – bardzo ważnych nazw miejsc – jest bardzo trudnych do wyjaśnienia w kontekście skandynawskim”. Ta kontrowersyjna teoria podważa ortodoksyjny pogląd, że Islandia jest w całości historycznie wikińska, założona 1100 lat temu w ramach podbojów i ekspansji wikingów wzdłuż północno-wschodniego wybrzeża Atlantyku. Po przełomowych badaniach DNA przeprowadzonych w ciągu ostatnich 20 lat przez firmę genetyczną deCODE w Reykjaviku i Uniwersytecie Oksfordzkim, którzy odkryli, że 63% pierwszych osadniczek na Islandii było pochodzenia irlandzkiego i szkockiego, podobnie jak 20% wczesnych osadników płci męskiej osadnicy, teoria ta ma coraz więcej zwolenników. Przypuszcza się, że wielu wczesnych przybyszy na Islandię to niewolnice wikingów, zdobyte przez nich podczas podboju mówiących po gaelicku Hebrydówi i wschodniej Irlandii wokół Dublina, założonego przez wikingów w IX wieku. Zanim wikingowie przybyli na Islandię, wczesnochrześcijańscy pustelnicy irlandzcy, zwani paparami, zakładali tam małe osady. Dowody DNA obaliły długo utrzymywane przekonanie, że Islandczycy są prawie w całości pochodzenia norweskiego. Historia Aud pokazuje, że wśród osadników były kobiety o wysokim statusie, mówiące po gaelicku, które dobrowolnie poślubiły wikingów. We wczesnym średniowieczu Szetlandy, Orkady i Hebrydy Zewnętrzne były królestwami wikingów. Uważa się, że Aud, znana na Islandii jako Auður djúpúðga, uwolniła zniewolonych Celtów, którzy wypłynęli pod jej dowództwem ze Szkocji, osiedlając się w zachodniej Islandii. Autor sądzi, że nazwy wielu największych islandzkich wulkanów mają wyraźne gaelickie korzenie, takie jak Bárðarbunga (z gaelickiego „strażnik”, „bàrd”) i Hekla (z gaelickiego „przerażający”, „eagal”). Oznaczało to, że zostały nazwane przez osoby o wysokim statusie, podobnie jak inne punkty orientacyjne. Fridriksson ma nadzieję, że jego książka Keltar, która nie została jeszcze przetłumaczona na język angielski, wywoła debatę i badania naukowe. Dodał, że mieszanie się z kulturami wikingów wzbogaciło Islandię, podobnie jak duży kontakt z celtyckim chrześcijaństwem wśród nawróconych wikingów z osady klasztornej na hebrydzkiej wyspie Iona, która odegrała kluczową rolę w rozprzestrzenianiu się wczesnego chrześcijaństwa w północnej Wielkiej Brytanii. „To, co najlepsze z tak zwanej kultury wikingów, pochodzi z obszarów gaelickich; to poezja, muzyka” – powiedział Fridriksson.
Wybrane słowa islandzkie o możliwym pochodzeniu gaelickim:
Lyf – po islandzku medycyna, od gaelickiego „luibh” zioła.
Glíma – islandzkie zapasy, od wczesnogaelickiego „gliad”, oznaczającego bitwę.
Ljómi – po islandzku blask, od gaelickiego „laom”, czyli ogień.
Hrútur – po islandzku baran , z gaelickiego „reithe”.
Strákur – islandzki dla chłopca, wywodzący się z gaelickiego „strácair”.
Źródło: “Keltar” – Thorvaldur Fridriksson, Severin Carrell (https://www.theguardian.com/world/2023/jan/04/iceland-language-culture-inspired-gaelic-settlers-says-author), Skessuhorn is. Zdjęcia: Pati Makowska Photography.
