Genetycy przeprowadzili badania mające na celu ustalenie kolebki kultury fatianowskiej, grupy ludności z czasu Neolitu, rozwijającej się w centralnej części Europy Wschodniej od III tysiąclecia p.n.e.
Międzynarodowy zespół genetyków zbadał 30 starożytnych genomów w zachodniej Rosji i Estonii. Główny nacisk położono na genetykę i pochodzenie nosicieli kultury fatianowskiej, która jest uważana za najdalej na wschód wysuniętą manifestację rozległych kultur ceramiki sznurowej. Naukowcy postawili sobie za cel zbadanie procesów demograficznych, które towarzyszyły przejściu od łowiectwa i zbieractwa do gospodarki produkcyjnej w pasie leśnym w północno-wschodniej Europie oraz prześledzenie zmian genetycznych, które towarzyszyły przejściu z epoki kamienia łupanego do epoki brązu w zachodniej Rosji. Specjalistom udało się zsekwencjonować DNA z tkanki zębów 30 osób z 18 stanowisk archeologicznych w zachodniej Rosji i Estonii. Wśród badanych osób było 3 łowców-zbieraczy (10800 – 4250 p.n.e.) i 26 przedstawicieli kultury fatianowskiej (2900 – 2505 p.n.e.) z zachodniej Rosji, a także jeden przedstawiciel kultury ceramiki sznurowej z Estonii (2850 – 2500 p.n.e.). Jeśli chodzi o przedstawicieli kultury fatianowskiej, ich grupy mitochondrialnego DNA zostały wcześniej znalezione w populacjach kultury ceramiki sznurowej w różnych regionach Europy. Osobliwością jest to, że wszyscy mężczyźni, u których określono haplogrupę chromosomu Y, należeli do linii R1a – nie do linii R1a1-Z283 typowej dla Europy, ale do linii R1a2-Z93, która jest obecnie rozpowszechniona w środkowej i południowej części Azji. Badania wykazały, na podstawie analizy składnika głównego i analizy ADMIXTURE, że byli oni zbliżeni do populacji późnego neolitu i epoki brązu ze stepów środkowoeuropejskich, Skandynawii i wschodniego Bałtyku. Są blisko spokrewnieni genetycznie z zachodnioeuropejskimi łowcami-zbieraczami oraz starożytną populacją Kaukazu i Iranu. Genetycy uważają, że najbardziej prawdopodobnymi źródłami migracji przedstawicieli kultury fatianowskiej był obszar dystrybucji kultury amfor kulistych na terytorium współczesnej Ukrainy i Polski, lub kultury trypolskiej na Ukrainie. W zachodniej Rosji, dokąd migrowały te grupy, zmieszały się z wołosowską kulturą zbieracko-łowiecką, która żyła tam w neolicie. Wcześniej sądzono, że kultura fatianowska powstała później niż inne grupy kultury ceramiki sznurowej. Jednak datowanie z najnowszych badań sugeruje, że miało to miejsce mniej więcej w tym samym czasie, gdy nosiciele kultury ceramiki sznurowej dotarli do wschodniego Bałtyku i Fennoskandii.
Kultura fatianowska znana jest z grobów odkrytych w dolinach Oki i Wołgi. Stanowisko eponimiczne w Fatianowie (k. Jarosławla) odkryto w roku 1875. Zaliczana jest do europejskich kultur ceramiki sznurowej, którą cechuje charakterystyczny sposób zdobienia amfor o kolistym brzuścu i waz z wysoką szyjką. Ludność trudniła się hodowlą (bydła, owiec, świń i koni). Zmarłych chowano na prawym boku z podgiętymi nogami, bogato wyposażano w topory bojowe z gładzonego kamienia, potem miedzi i brązu. Najdalej wysuniętym na wschód składnikiem kultury fatianowskiej, uważanym czasem za odrębną kulturę, jest grupa bałanowska (nazwa od cmentarzyska Bałanowo w Republice Czuwaskiej) datowana od przełomu III/II tys. p.n.e. do I tys. p.n.e. Znane są długotrwałe osady tej grupy z drewnianymi, prostokątnymi domami. Cmentarzyska początkowo płaskie, potem kurhanowe. Podstawą gospodarki była dobrze rozwinięta hodowla i rolnictwo.
Na podstawie komunikatu Instytutu Paleontologii Rosyjskiej Akademii Nauk.
Link do rezultatów badań: https://advances.sciencemag.org/content/7/4/eabd6535?fbclid=IwAR0fLtwgYuyBtpfpix5_nLS9QLbPENjE0b4PBdiilPpbiZks_RXFDm2Y2R4
Zdjęcia: RAN, wiki.
