Trzy korony i szereg innych skarbów, ukrytych w roku 1939, znaleziono w katedrze wileńskiej. Jedna z nich należała do króla Polski Aleksandra Jagiellończyka, dwie pozostałe do królowych Polski, żon Zygmunta Augusta.
O tym niesamowitym odkryciu, wciąż zawiniętym w polskie gazety z roku 1939, poinformował metropolita wileński abp Gintaras Grušas.
Według oficjalnego komunikatu arcybiskupstwa wileńskiego:
“W podziemiach Katedry Wileńskiej odkryto skrytkę z insygniami pochówku władców Litwy i Polski. (…) W 2024 r 16 grudnia odsłonięto tajne miejsce, w którym ukryto insygnia królewskie, najprawdopodobniej w 1939 roku, po rozpoczęciu II wojny światowej. W skrytce odnaleziono insygnia władców Litwy i Polski Aleksandra, Elżbiety i Barbary: koronę Wielkiego Księcia Litewskiego i Króla Polskiego Aleksandra, koronę Elżbiety Habsburg, łańcuszek, medalion, pierścień i tablicę trumienną, korona Barbary Radziwiłówny, berło, jabłko, trzy pierścienie, łańcuch i dwie tablice trumienne, 6 srebrnych tabliczek ozdobionych wizerunkiem św. Kazimierza oraz szereg wotów: pierścionki, kolczyki, krzyże, kilka insygniów biskupich. Odnaleziono także tablicę na trumnie biskupa wileńskiego Benediktasa Vainasa. (…) Podjęto kilka prób poszukiwań tych insygniów, dlatego jestem szczerze szczęśliwy i wdzięczny wszystkim, którzy dobrowolnie przyczynili się do tych poszukiwań, że dzięki współpracy kilku instytucji w końcu udało się te skarby odkryć. Teraz zostaną zbadane, odrestaurowane i w przyszłości zaprezentowane publiczności. Odkryte insygnia pochówku władców Litwy i Polski to bezcenne wartości historyczne, symbole długiej tradycji państwowości litewskiej, znaki Wilna jako stolicy, wspaniałe dzieła złotnictwa i biżuterii” – powiedział Gintaras Grušas, arcybiskup archidiecezji wileńskiej.
Kryptę grobową władców odnaleziono w podziemiach Archikatedry jesienią 1931 roku, kiedy prowadzono likwidację stanu nadzwyczajnego Katedry po powodzi. W krypcie spoczęły szczątki Wielkiego Księcia Litewskiego i Króla Polski Aleksandra Jagiellończyka oraz żon Wielkiego Księcia Litewskiego i Króla Polski Zygmunta Augusta – Elżbiety Habsburzanki i Barbory Radziwiłówny. Wraz ze szczątkami zachowały się insygnia z pochówku królewskiego.
Wraz z wybuchem II wojny światowej i groźbą zamknięcia Katedry Wileńskiej, Kapituła Katedralna w Wilnie zadbała o ukrycie najważniejszych skarbów Katedry. Skarbiec katedry zamurowano w niszy znajdującej się w jednej z klatek schodowych sanktuarium. Skrytkę tę odnaleziono w 1985 roku, ale niestety nie było w niej regaliów i innych insygniów.
Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości kilkakrotnie podejmowano próby rozmaitych poszukiwań. Największą uwagę zawsze przykładano do poszukiwań pochówku Witolda, Wielkiego Księcia Litewskiego, jednak poszukiwania te jak dotąd nie zakończyły się sukcesem.
Wśród prób poszukiwania insygniów pochówku władców wymienić można projekt polskiego Ministerstwa Kultury z 2009 roku, kiedy to nawiązano współpracę z litewskimi instytucjami ochrony dziedzictwa kulturowego i uzyskano zgodę ówczesnej administracji archidiecezjalnej na nieinwazyjne badania za pomocą georadaru, kamery termowizyjnej i wykrywacza metalu. W trakcie tych poszukiwań opierano się także na zeznaniach świadka, który brał udział w ukrywaniu insygniów. Jednak nawet to badanie lochów Katedry nie przyniosło wymiernych rezultatów. Oprócz oficjalnych badań prowadzono też często nielegalne poszukiwanie, równie nieskuteczne.
W 2023 roku rozpoczęły się negocjacje z Litewskim Instytutem Historycznym w sprawie szczegółowej cyfrowej inwentaryzacji podziemi poprzez zeskanowanie budynku skanerem 3D. Analiza uzyskanych danych umożliwiłaby identyfikację zmian strukturalnych, a co za tym idzie, bezinwazyjne wykrycie ewentualnych miejsc skrytki. Jednak projekt ten został wstrzymany ze względu na brak środków finansowych.
w 2024 r 16 grudnia, w podziemiach Katedry Wileńskiej przeprowadzono badanie możliwej lokalizacji skrytki z 1939 roku za pomocą kamery endoskopowej wprowadzonej do istniejących pęknieć i wyłomów w murach. Poszukiwania oparto na międzywojennych i aktualnych planach podziemi oraz na podstawie relacji naocznych świadków. Po kilku próbach kryjówka została odkryta. Postanowiono jeszcze tego samego dnia usunąć, opisać, skatalogować i przenieść skarby znajdujące się w schowku w bezpieczne miejsce. W przyszłości zostaną one zbadane, odrestaurowane i zaprezentowane publiczności.
Aleksander Jagiellończyk (ur. 5 sierpnia 1461 w Krakowie, zm. 19 sierpnia 1506 w Wilnie) – syn Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, od 1492 roku wielki książę litewski, od 1501 roku król Polski.
Elżbieta Habsburżanka (ur. 9 lipca 1526 w Linzu, zm. 15 czerwca 1545 w Wilnie) – arcyksiężniczka austriacka, królewna czeska i węgierska, królowa polska i wielka księżna litewska od 1543 r. jako pierwsza żona króla Zygmunta Augusta.
Barbara Radziwiłłówna (ur. 6 grudnia 1520–1523 w Wilnie, zm. 8 maja 1551 w Krakowie) – druga małżonka Zygmunta II Augusta, królowa polska, wielka księżna litewska.
Żródło: Vilnensis LT, Wiki. Interia.
