Hypocaustum – świetnie zachowany system ogrzewania podłogowego z czasów rzymskich odkryto w zachodnich Niemczech.
Do odkrycia doszło w Bonn-Friesdorf, podczas kładzenia rur gazowych i hydraulicznych, nadzorowanego przez archeologów, którzy na podstawie dawnych znalezisk spodziewali się natrafienia na historyczne pozostałości. Od końca XIX wieku wiadomo było, że tym miejscu w ziemi ukryta jest rzymska budowla. „To, co nas zaskoczyło, to stosunkowo niewielka głębokość, na której znaleziska leżały pod powierzchnią i ich bardzo dobry stan zachowania” – powiedziała archeolog dr Bettina Carruba. Dokumentacja zabytkowego systemu okazała się trudna, ponieważ widać go jedynie przez wąski otwór w rzymskiej posadzce, więc badacze zdecydowali się na wprowadzenie kamer wideo. Aby móc dokładniej zrozumieć wielkość wnęki, przeprowadzono pomiar georadarem. Dzięki tej metodzie możliwe jest zidentyfikowanie konstrukcji w gruncie bez konieczności wykonywania wykopów. Obraz radarowy pokazał, że ogrzewanie podłogowe znajdowało się pod pomieszczeniem z absydą. Niestety nie można było zarejestrować pełnego zasięgu pomieszczenia i systemu grzewczego, ponieważ warunki na powierzchni ograniczają przestrzeń do pomiaru. Wykopaliska pod koniec XIX wieku oraz w latach 20. i 50. XX wieku ujawniły już ściany i pomieszczenia należące do okazałej rzymskiej budowli. Budynek do tej pory interpretowany był jako rzymska posiadłość wiejska, willa rustica. Nowe odkrycia pozwalają na rozszerzenie tej interpretacji o inne funkcje. Być może był tam też kompleks łaźni, położony na południe od obozu legionistów w Bonn. Obecnie wykop jest wypełniany płynną ziemią, specjalną mieszanką, której skład opiera się na kruszywach naturalnych, spoiwie hydraulicznym oraz wodzie, co ma zabezpieczyć to cenne odkrycie. Zastosowanie takiej mieszanki sprawia, że płynna warsytwa jest stała, ale można ją też w dowolnym momencie łatwo usunąć. W ten sposób zabytek archeologiczny jest chroniony przed zniszczeniami spowodowanymi zawaleniem się wydrążenia i jest nadal dostępny do ewentualnych badań archeologicznych w przyszłości.
Historia miasta Bonn sięga czasów rzymskich. Wydaje się, że około roku 12 p.n.e. armia rzymska stacjonowała niewielką jednostkę w historycznym centrum miasta. Jeszcze wcześniej armia przesiedliła do Bonn członków germańskiej grupy plemiennej sprzymierzonej z Rzymem, Ubii. Łacińska nazwa tej osady, „Bonna”, może pochodzić od pierwotnej populacji tej i wielu innych osad na tym obszarze, czyli Eburoni. Eburoni byli członkami dużej koalicji plemiennej, która została zniszczona w końcowej fazie wojny Cezara w Galii. Po kilkudziesięciu latach armia zrezygnowała z małego obozu związanego z osadą Ubii. W I wieku naszej ery armia wybrała teren na północ od powstającego miasta w dzisiejszej części Bonn-Castell, aby zbudować dużą instalację wojskową nazwaną Castra Bonnensis, czyli dosłownie „Fort Bonn”. Początkowo zbudowany z drewna, ostatecznie przebudowano go na kamień. Wraz z dodatkami, zmianami i nową konstrukcją fort pozostał w użyciu przez wojsko do schyłku cesarstwa zachodniorzymskiego, prawdopodobnie do połowy V wieku.
Hypocaustum – (łac. hypocaustum z gr. ὑποκαυστός) – rzymski system centralnego ogrzewania / ogrzewania podłogowego. Stosowany od IV w. p.n.e. w starożytnej Grecji i od I w. p.n.e. w starożytnym Rzymie, a w średniowieczu między innymi w zamku w Malborku i prawdopodobnie w zamku w Szydłowie.
System hypocaustum wykorzystywano do ogrzewania domów, term publicznych i prywatnych gorącym powietrzem. Termin ten dosłownie oznacza „podogień”, od greckiego słowa hypo – poniżej lub pod spodem, i kaiein – spalić lub rozpalić ogień. W centralnym pomieszczeniu pod posadzką ustawiony był piec, który ogrzewał powietrze. Posadzkę układano na kamiennych lub ceglanych słupkach o wysokości ok. 80 cm. Przestrzeń między nimi tworzyła system kanałów wypełnianych gorącym powietrzem. Dodatkowo pomieszczenia były niekiedy ogrzewane przez kanały utworzone w ścianach wykonanych ze specjalnych pustaków.
Źródła: LVR DE, Uniwersytet Bonn, VICI org, wiki.
